دخمه زرتشتیان یزد

دخمه زرتشتیان را با نام برج خاموشان و برج سکوت و گورستان زرتشتیان  نیز می‌شناسند. این دخمه در جنوب شرقی یزد و در حوالی منطقه صفائیه روی یک کوه رسوبی و کم ارتفاع به نام دخمه قرار گرفته‌است. صاحب این کوه زرتشتیان استان یزد هستند. مکان این اثر تاریخی در نقشه زیر آمده است.

. این مکان محل قرار گرفتن اجساد مردگان بوده است. در آیین زرتشتیان اجساد را در محلی دور از شهر قرار می‌دادند تا طعمه پرندگان شوند . سپس استخوان‌ها را در چاهی می‌ریختند تا مانع از آلودگی خاک شوند.

در این محدوده دو دخمه قرار گرفته‌اند که اولی قدیمی‌تر به نام مانکجی هاتریا (زرتشتی هندی‌الاصل) و دومی جدیدتر به نام گلستان است. دخمه گلستان ۲۵ متر قطر دارد و ارتفاع دیوار آن از سطح تپه ۶ متر است. دخمه مانکجی نیز ۱۵ متر قطر دارد.

دخمه مانکجی ­لیمجی­هاتریا که به اختصار به آن دخمه بزرگ مانکجی می‌­گویند که برگرفته از نام سازنده­ آن است.  در سمت چپ واقع بوده و دارای قطری حدود۱۵ متر است. در دوران حکومت ناصرالدین­ شاه، فردی به نام مانکجی از سوی پارسیان هند برای بردن شکایت در برابر فشارهای وارده بر روی زرتشتیان  راهی این سرزمین شد.

وی با حضورش در ایران اقدامات مفیدی همچون احداث مدرسه­ و پرداخت هزینه­ تحصیل دانش ­آموزان، بنا کردن ساختمان‌­های متعدد و برداشتن مالیات از دوش زرتشتیان را انجام داد. شهرت این فرد در میان زرتشتیان آنقدر بالا و حائز اهمیت است که زرتشتیان فعلی نیز موجودیت خود را مدیون آن می‌دانند. در سال ۱۲۶۹ مانکجی در تهران درون دخمه­ ساخته­ شده توسط خودش آرام گرفت.